آنچه قابل تامل و شایان ذکر است اینکه برخی از این آداب و رسوم که میراث گذشته ماست بسیار پسندیده و مثبت است، اما در زمان حال با برخی دگرگونی‌های فرهنگی مواجه شده است همچنین برخی از آداب و رسوم ممکن است در برهه‌ای از زمان کارایی و استفاده داشته باشد و در زمانی دیگر آن کارایی را نداشته و نیاز به اصلاح داشته باشد.

رمضان ماه میهمانی خدا و بهار قرآن است که عطر خوشش سال‌هاست در کوچه پس کوچه‌های مردمان دیندار خراسان‌رضوی با ذکرخوانی و پیشواز رویت هلال ماه، به خانه‌ها میهمان می‌شود.

ماه مبارک رمضان و روزه‌داری، دارای آداب و سننی همچون رؤیت هلال ماه مبارک رمضان، افطاری و سحری‌خوردن، کثرت نماز و دعا و صدقه و قرائت قرآن، روزه اعضاء و جوارح بیرونی و درونی و اهتمام ویژه به دهه آخر این ماه است چراکه دو شب مهم قدر در آن قرار گرفته است. در این میان آئین‌ها و آداب و رسوم خاصی نیز وجود دارد که هنوز مردم مشهد و شهرستان‌های خراسان‌رضوی اهتمام خاصی به برگزاری آنها دارند.

غبارروبی مساجد

رسم دیرینه‌ای که در تمامی شهرستان‌های خراسان رضوی وجود دارد این است که مردم با غبارروبی خانه‌های خدا به استقبال باشکوه از ماه مبارک رمضان می‌روند.

مسجد در ماه مبارک رمضان کانون و ماوای اصلی پرهیزگاران است و بخش عمده‌ای از اوقات بندگان خدا در این ماه در مساجد می‌گذرد و به‌همین دلیل مردم شهرستان‌های خراسان‌رضوی با غبارروبی مساجد؛ خانه‌های خدا را برای پذیرایی شایسته از مهمانان خدا آماده و مهیا می‌کنند.

چلک‌زنی

یکی از رسومی که مردم خراسان‌رضوی و به‌ویژه در شهرستان‌های این استان از دیرباز آن را صورت می‌دادند چلک زنی بوده است. منظور از چلک زنی؛ نواختن به وسیله دو چوب بر پیت‌های قدیمی و خالی نفت است که صدایی خوش از آن با هنرمندی هنرمندان بیرون می‌آمد.

چلک زنی به ویژه در هنگام سحر کاربرد داشته و به این وسیله زمان سحر به مردم اعلام می‌شده تا بیدار باشند و مراسم سنتی و زیبای ماه مبارک رمضان را در سحر بجا بیاورند.

طبل‌نوازی

برخی از شهرستان‌های خراسان‌رضوی در این میان دارای آئین‌های خاص خود هستند. برای مثال سبزوار دارای بیش از 10 هزار سال فرهنگ است، که امروز توسط کاوشگران،کارشناسان و باستان‌شناسان میراث فرهنگی ایرانی و خارجی کشف و ثبت شده است.

 در گذشته این آداب و رسوم از غنای ویژه‌ای برخوردار بود و افراد باشوق و ذوق بیشتری آداب ماه مبارک رمضان را به جا می‌آوردند.

کارشناس باستان شناسی سبزوار در این زمینه در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: سنت طبل‌زنی 100ساله در ماه رمضان به سه نوبت در سحرگاه برگزار می‌شود که منادی سحرخیزان است.

محمد عبدالله‌زاده ثانی با اشاره به این آداب بیان کرد: در گذشته‌های دور که نه ساعت زنگ‌داری بود و نه تلفنی از روش‌های دیگر برای بیدار کردن روزه‌داران در سحر استفاده می‌کردند؛ بدین صورت فردی به‌نام طبال یا طبل‌زن یک ساعت مانده به اذان صبح به بام خانه می‌رفت و در ابتدا با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد(ص) شروع و سپس صدای خود را بلندتر می‌کرد و طبلی را به‌دست می‌گرفت و آرام آرام به طبل می‌کوبید تا مردم بیدار شوند و یا طبلی به دوش می‌انداخت و در کوچه‌های شهر به راه می‌افتاد و با روشن شدن چراغ‌ها که نشان از بیدار شدن روزه‌داران است طبال دیگر طبل نمی‌زد. 

سفره صلوات

وی تصریح کرد: بانوان سبزواری در این ماه پر خیر و برکات با پهن کردن سفره صلوات که این سفره فقط  شامل قرآن، تسبیح و مهر است که هدف اصلی از پهن کردن این سفره، ذکر و حمد و ستایش اهل بیت(ع) است.

عبدالله‌زاده با اشاره به اینکه مردم سبزوار، مردم دیندار و ولایتمداری هستند گفت: از گذشته تا به امروز ترتیل‌خوانی جز به جزء قرآن در روزهای ماه مبارک رمضان از اهمیت بالایی برخودار است که اکنون نیز در مساجد و محافل خانگی و پارک‌های سطح شهرستان برگزار می‌شود.

ملاقه زنی

کارشناس باستان شناسی سبزوار گفت: در شب بیست و هفتم ماه رمضان افراد صورت خود را می‌پوشاندند و به درب منازل برای گرفتن طعام و شیرینی می‌رفتند و گاها به دلیل مراجعه چندباره به درب منازل روی آنها آب می‌ریختند و جشن می‌گرفتند.

غذاهای سنتی

عبدالله زاده با بیان اینکه بیش از 90 غذای سنتی با پسوند جوش در این شهرستان طبخ می‌شود گفت: انواع آش و همچمنین کوکو سبزی که مشهورترین آنها کمه جوش است در این ماه طبخ می‌شود.

گزارش از نگار کرامتی